Phân tích sâu: Thực trạng và triển vọng của ngành chế biến thủy sản

Với nguồn lợi thủy sản phong phú và vị trí địa lý thuận lợi, Việt Nam sở hữu tiềm năng lớn để phát triển ngành chế biến thủy sản. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi thế, ngành vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế cần khắc phục. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những yếu tố tác động đến sự phát triển của ngành, từ đó đưa ra những giải pháp phù hợp để nâng cao giá trị và cạnh tranh của sản phẩm thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Một số thành tựu của ngành chế biến thủy sản Việt Nam những năm gần đây

Trong những năm gần đây, ngành chế biến thủy sản Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể, đóng góp quan trọng vào nền kinh tế quốc gia. Dưới đây là cái nhìn chi tiết về sự tăng trưởng và những thành tựu nổi bật của ngành này.

• Năm 2022, ngành thủy sản Việt Nam đã ghi nhận một cột mốc lịch sử khi tổng kim ngạch xuất khẩu lần đầu tiên vượt mốc 10 tỷ USD, đạt 11 tỷ USD. Đây là kết quả của sự tăng trưởng mạnh mẽ trong các mặt hàng chủ lực như tôm, cá tra và cá ngừ. Cụ thể, xuất khẩu tôm đạt 4,3 tỷ USD, cá tra đạt 2,4 tỷ USD, và cá ngừ lần đầu tiên đạt giá trị tỷ đô với doanh thu 1 tỷ USD.
• Sự tăng trưởng này không chỉ đến từ việc mở rộng thị trường xuất khẩu mà còn từ việc nâng cao chất lượng sản phẩm và cải tiến công nghệ chế biến. Các doanh nghiệp thủy sản đã đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ hiện đại, giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.
• Ngành thủy sản Việt Nam đã mở rộng thị trường xuất khẩu sang hơn 160 quốc gia và vùng lãnh thổ. Các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Đặc biệt, thị trường Mỹ lần đầu tiên đạt kim ngạch thủy sản trên 2 tỷ USD, tăng trưởng gần 10% so với năm 2021.
• Các doanh nghiệp đã chú trọng vào việc nâng cao chất lượng sản phẩm thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Điều này không chỉ giúp tăng giá trị sản phẩm mà còn tạo dựng uy tín cho thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
• Việc đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại đã giúp nâng cao năng suất và giảm chi phí sản xuất. Các công nghệ mới như hệ thống quản lý chất lượng tự động, công nghệ bảo quản lạnh sâu và công nghệ chế biến tiên tiến đã được áp dụng rộng rãi.
• Ngành thủy sản Việt Nam đã chú trọng vào phát triển bền vững, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và môi trường biển. Các chương trình nuôi trồng thủy sản bền vững, giảm thiểu tác động môi trường và bảo vệ đa dạng sinh học đã được triển khai hiệu quả.

Ngành chế biến thủy sản Việt Nam đã đạt được những thành tựu ấn tượng trong những năm gần đây, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế của đất nước. Sự tăng trưởng mạnh mẽ và những thành tựu nổi bật là kết quả của sự nỗ lực không ngừng của các doanh nghiệp, sự hỗ trợ từ chính phủ và sự hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, để duy trì và phát triển bền vững, ngành thủy sản cần tiếp tục cải thiện chất lượng sản phẩm, đầu tư vào công nghệ và tuân thủ các quy định quốc tế.

Những thách thức mà ngành chế biến thủy sản Việt Nam đang đối mặt?

Ngành chế biến thủy sản Việt Nam hiện đang đối mặt với một loạt các thách thức nghiêm trọng, đe dọa sự phát triển bền vững và khả năng cạnh tranh quốc tế. Dưới đây là một phân tích chi tiết về các vấn đề chính:

Áp lực cạnh tranh toàn cầu gia tăng

Ngành thủy sản Việt Nam phải đối đầu với sự cạnh tranh khốc liệt từ các đối thủ mạnh như Ecuador, Ấn Độ và Indonesia, đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu tôm. Các quốc gia này sở hữu nhiều lợi thế cạnh tranh như chi phí sản xuất thấp, công nghệ nuôi trồng hiện đại và nguồn nguyên liệu dồi dào.

Rào cản thương mại và tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe

Các thị trường nhập khẩu lớn như EU đang áp dụng những quy định về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và chống khai thác IUU ngày càng chặt chẽ. Thẻ vàng IUU mà EU áp đặt lên Việt Nam là một ví dụ điển hình, đòi hỏi ngành thủy sản phải có những cải tiến mạnh mẽ để đáp ứng các yêu cầu này.

Biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường

Các hiện tượng thời tiết cực đoan, biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường biển đang tác động tiêu cực đến nguồn lợi thủy sản, làm giảm sản lượng và chất lượng sản phẩm.

Thiếu hụt nguồn nguyên liệu chất lượng và dịch bệnh

Dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là tôm, đã gây ra những thiệt hại kinh tế lớn. Bên cạnh đó, việc khai thác quá mức và thiếu bền vững đang làm giảm nguồn nguyên liệu chất lượng, ảnh hưởng đến sản xuất.

Chi phí sản xuất và vận chuyển tăng cao

Giá nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là thức ăn thủy sản, cùng với chi phí vận chuyển quốc tế tăng cao đã làm giảm biên lợi nhuận của các doanh nghiệp, gây áp lực lớn lên hoạt động sản xuất kinh doanh.

Hạn chế về cơ sở hạ tầng và công nghệ

Nhiều cơ sở chế biến thủy sản tại Việt Nam còn lạc hậu, công suất thấp và khó đáp ứng các yêu cầu về chất lượng và an toàn thực phẩm của thị trường quốc tế.

Thiếu quy hoạch và quản lý

Việc thiếu quy hoạch tổng thể và quản lý chặt chẽ trong ngành thủy sản đã dẫn đến tình trạng nuôi trồng tự phát, gây ô nhiễm môi trường và khó kiểm soát chất lượng sản phẩm.

Để vượt qua những thách thức này, ngành chế biến thủy sản Việt Nam cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt, bao gồm: nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu, đa dạng hóa thị trường, đầu tư vào công nghệ hiện đại, cải thiện cơ sở hạ tầng, tăng cường hợp tác quốc tế và đặc biệt là phát triển một ngành thủy sản bền vững.

Cơ hội và chiến lược nào cho ngành chế biến thủy nước ta hiện nay?

Việt Nam, với bờ biển dài hơn 3.260 km và vùng đặc quyền kinh tế rộng lớn, đang khai thác một cơ hội lớn trong ngành thủy sản. Sự phong phú của khu vực biển không chỉ cung cấp đa dạng các loại thủy sản giá trị cao như tôm, cá tra, cá basa, mà còn đáp ứng nhu cầu tiêu thụ cả trong nước và xuất khẩu. Với nhu cầu tiêu thụ thủy sản toàn cầu ngày càng tăng, đặc biệt từ các thị trường lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản, ngành thủy sản Việt Nam có nhiều cơ hội phát triển. Sự ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu, và Chính phủ Việt Nam đã thông qua Chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030, với tầm nhìn đến năm 2045, tập trung vào phát triển bền vững và gia tăng giá trị gia tăng.

Để thực hiện những mục tiêu này, ngành chế biến thủy sản cần chú trọng vào một số chiến lược chính. 

Đầu tiên, việc đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại là rất quan trọng. Nâng cấp cơ sở hạ tầng bằng cách xây dựng các nhà máy chế biến mới và trang bị thiết bị tiên tiến sẽ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm thiểu tổn thất sau thu hoạch. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ cao, như công nghệ sinh học và công nghệ bảo quản tiên tiến, sẽ góp phần gia tăng giá trị sản phẩm thủy sản.

Bên cạnh đó, việc tăng cường nghiên cứu và phát triển (R&D) là cần thiết để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường. Phát triển các sản phẩm thủy sản mới và cải tiến quy trình sản xuất sẽ không chỉ nâng cao hiệu quả mà còn giảm chi phí, từ đó tạo ra những sản phẩm cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế.

Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cũng là yếu tố quan trọng không thể bỏ qua. Tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu sẽ nâng cao kỹ năng cho lao động trong ngành chế biến thủy sản, trong khi hợp tác quốc tế sẽ giúp trao đổi kinh nghiệm và công nghệ mới, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành.

Xây dựng và mở rộng thương hiệu quốc gia là một bước đi chiến lược. Việc phát triển thương hiệu thủy sản Việt Nam và quảng bá trên thị trường quốc tế sẽ giúp tăng cường sự nhận diện và thu hút khách hàng. Đồng thời, mở rộng thị trường xuất khẩu bằng cách tăng cường xúc tiến thương mại và tìm kiếm các thị trường tiềm năng như Mỹ, EU và Nhật Bản sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho ngành.

Chuyển đổi số và áp dụng công nghệ thông tin là xu hướng không thể thiếu trong kỷ nguyên số. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giám sát quy trình sản xuất, từ nuôi trồng đến chế biến và phân phối, sẽ giúp tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu quả. Hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm cũng cần được phát triển để đảm bảo tính minh bạch và an toàn thực phẩm.

Cuối cùng, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững là yếu tố tất yếu để thúc đẩy ngành thủy sản. Áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường, sử dụng công nghệ thân thiện với môi trường và khuyến khích phát triển nuôi trồng bền vững sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Những chiến lược này sẽ giúp ngành chế biến thủy sản Việt Nam phát triển mạnh mẽ và bền vững trong tương lai, góp phần vào sự thịnh vượng của nền kinh tế quốc gia.

Trước những thách thức và cơ hội mới, ngành chế biến thủy sản Việt Nam cần không ngừng đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh. 

Triển lãm Aquaculture Vietnam là một diễn đàn lý tưởng để các doanh nghiệp, nhà khoa học và các bên liên quan cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm, tìm kiếm giải pháp và nắm bắt những xu hướng mới nhất của ngành. Bằng việc tham gia các sự kiện như thế này, ngành chế biến thủy sản Việt Nam sẽ có cơ hội hội nhập sâu rộng hơn vào thị trường quốc tế và đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Triển lãm sẽ được tổ chức từ 11 đến 13 tháng 03 năm 2026, Triển lãm Quốc tế Ngành Thủy sản Việt Nam – Aquaculture Vietnam 2026 sẽ được tổ chức tại SECC, TP.HCM. Tham gia Aquaculture Vietnam để kết nối với cộng đồng thủy sản quốc tế và mở rộng thị trường!

Đăng ký trưng bày: https://www.aquafisheriesexpo.com/dat-gian-hang/

————————–

Box thông tin:

• Đặt Gian Hàng: Ms. Sophie Nguyen – [email protected]
• Hỗ Trợ Tham Quan: Ms. Phuong – [email protected]
• Hỗ Trợ Truyền Thông & Marketing: Ms. Anita Pham – [email protected]